خب دوستان توی این ویژه برنامه مشخص ما قرار هست که در باب فرهنگ ایران صحبت بکنیم.

 در این قسمت ابتدایی هم میریم سمت اون فرهنگ کهنی که در گذشته و بین گذشتگان وجود داشته و در نهایت در قسمت های مختلف المان های مختلفی که این فرهنگ جمعی رو ساخته رو مورد کنکاش قرار میدیم تا در نهایت به یک برآیندی برای تغییر فرهنگ های اشتباهمون برسیم.

 خب بلاشک در باب فرهنگ ایران وقتی صحبت میکنیم المان های مختلف این فرهنگ را ساخته اند.

 فرهنگی که خب از اون ابتدا اگر بخوایم بهش نگاه کنیم باید برگردیم به فرهنگ کهن.

 اصولا تمامی فرهنگ های جوامع بشری رو المان های مختلفی در کنار هم می سازند.

 از هنر و شعر و ادب شما در نظر بگیرید تا مذهب که یک قدرتی رو داره در راستای ساختن فرهنگ های جمعی.

 اصولا وقتی ما در باب فرهنگ صحبت می کنیم به مفهوم اون روش و منش زندگی جمعی هست.

 یعنی برای مردم یک فرهنگی ساخته میشه و مبدل به فرهنگ غالبی میشه که حالا رفتارهای مشخصی رو در قبال یکسری اتفاقات انجام میده و اصولا یک سری رفتارهای جمعی رو انجام میدن که این ها تبدیل به نرم جامعه میشه و تبدیل به ارزش های جامعه میشه.

 این رو ما تحت عنوان فرهنگ می شناسیم.

 در همه جای دنیا هم وجود داره.

 ایران هم از این قاعده مستثنا نیست.

 ایرانی که ما حتی در تمامی تقسیم‌بندی‌ها هم تحت عنوان یک تمدن می‌شناسیم.

 یعنی تمدنی که پا رو فراتر از فرهنگ هم می‌ذاره.

 یعنی شما در جای جای جهان روبه رو میشید با فرهنگ های مختلفی که ساخته شده اند که گاها به تمدن هم ختم نشدن.

 اما وقتی در باب ایران صحبت می‌کنیم حالا مواجه می‌شیم با فرهنگی که مبدل به یک تمدن هم شده.

 اما خب قاعدتا این فرهنگ‌ها همه و همه وجودیت خودشون رو از درون نمی‌گیرن.

 یعنی شما مواجه می‌شید با هجوم فرهنگی که از سوی بیگانگان اتفاق می افته.

 خرده فرهنگ هایی که وارد این چرخه فرهنگی میشه و عوامل بیرونی که نقش داره.

 یعنی اصولا تمامی فرهنگ های جوامع تحت تاثیر از هم هستند.

 اما خب قاعدتا یک گوهره ای دارن که مختص به خودشان است.

 حالا ما عواملی که در این فرهنگ تاثیرگذار بوده رو سعی می‌کنیم در این ویژه برنامه درباره اش صحبت بکنیم.

 اصولا در این ویژه برنامه سعی میشه که پیرامون شکل‌گیری این فرهنگ صحبت بشه.

 نقاط منفی و مثبتش رو هم بیان بکنیم و در نهایت باید در پی پویایی بود برای تغییر این فرهنگ ها.

 فرهنگ هایی که گاها دست به گریبان ما میشه و زندگی ما رو برای زندگی ما به نوعی اختلال به وجود میاره.

 یا فرهنگ هایی که باعث شده ما تا این اندازه درخودمانده باشیم، در برابر استبداد سکوت بکنیم، در پی پویایی نباشیم، درجا بزنیم.

 عوامل مختلفی که باعث این نگرشی شده و ارزش هایی رو ساخته که حالا خیلی از جماعت در ایران هم بهش پایبند هستند.

 اصولا وقتی صحبت در باب این فرهنگ میشه اون نرم اجتماعی رو می سازه.

 اون نرم اجتماعی که در برابر اتفاقات مختلف چه رفتاری رو از خودش بروز میده.

 ما با فرهنگ مشخصی در ایران روبه رو هستیم.

 یک فرهنگی که در طول این سالیان هم از خودش نشانه های بیشماری رو هم به نمایش گذاشته.

 یکی از اون نشانه های بزرگ شاید حل کردن فرهنگ های دیگر در خود هست و باز دوباره ساختن فرهنگ گذشته ی خودش.

 یعنی کشور ایران رو شما اگر مد نظر قرار بدید در طول این تاریخ جنگ هایی که اتفاق افتاده و این کشور در اختیار بیگانگان افتاده از زمان اسکندر در نظر بگیرید تا حمله ی اسلام و حمله ی مغول.

 همواره این فرهنگ مردم ادغام شده با فرهنگ جامعه ی غالب و اون قدرت بیگانه ای که همه چیز رو در اختیار گرفته اما دوباره در پی بازتولید خودش بوده، خرده فرهنگ هایی رو از اون گرفته، با اون فرهنگ غالب خودش ادغام کرده و یک فرهنگی رو بیرون داده اما وقتی به فرهنگ امروزی ایرانی می رسیم مواجه می شیم با این ترکیب فرهنگی که بین فرهنگ ایرانی با دیگر فرهنگ ها بوجود اومده.

 این ادغام فرهنگی که توسط این حمله ها اتفاق افتاده، اون فرهنگ ابتدایی در کنار فرهنگ های دیگر در مجموع در کنار هم یک فرهنگی رو به وجود آورده که ما تحت عنوان فرهنگ ایرانی می شناسیم.

 این فرهنگی که یک نوع روش زندگی رو به مردم ایران داده، انتخاب های مشخصی به نوعی انتخاب های کلیشه ای که در قبال هر کدوم از اتفاقات اتخاذ کنند.

 یک نوع روش و منش برای زندگی کردن چه ارزش هایی در بین این جامعه پر رنگ تر هست؟

 چه چیزهایی تبدیل به ضد ارزش شده؟

 مجموعه این رفتارها و انتخاب ها در مجموع اون فرهنگ رو می سازه.

 حالا وقتی ما در باب فرهنگ ایران اصولا می خواهیم صحبت بکنیم، اولین نقطه ای که نگاهمون بر میگرده قاعدتا اون فرهنگ کهن هست.

 اون نگاه به ابتدای پیدایش این سرزمینی که ما تحت عنوان ایران میشناسیم، اگر خیلی بخواییم گستره دیدمون رو به گذشته برگردانیم و بریم و پیش از تاریخ مدون بهش نگاه بکنیم خب قاعدتا همه جای جهان.

 تقریبا انسان شبیه به هم زندگی میکرده.

 موضوع مورد بحث ما قاعدتا نخواهد بود که انسان های نخستین در اون فلات چگونه زندگی میکردند.

 موضوع این نیست که ما بخواییم بهش نزدیک بشیم.

 ما باید بیشتر نگاهمون رو معطوف اون نقطه ای بکنیم که حالا فرهنگ شکل میگیره.

 جوامع به وجود می آیند و به واسطه این به وجود اومدن جوامع و این تاریخ مدونی که ازشون وجود داره حالا یک فرهنگ هایی رو برای خودشون تولید میکنن.

 عوامل مختلفی در تشکیل این فرهنگ نقش ایفا میکنه.

 از عوامل مذهبی که شاید پر رنگ ترین و قدرتمندترین و تاثیر گذارترین.

 عامل فرهنگی باشه تا هنر فلسفه.

 تفکر و اندیشه که در نهایت یک فرهنگ جمعی رو پدید می آورد.

 پس وقتی به پیش از دوران فرهنگ نگاه میکنیم، پیش تر از این که اصلا ما مواجه بشیم با چیزی تحت عنوان فرهنگ، خب در بین تمام جوامع تقریبا یکسان هست.

 ایران هم از این قاعده مستثنی نیست.

 اما قاعدتا با گذر از این باید برسیم به اون مرحله ای که حالا عواملی در این کشور به وجود میان برای ساختن یک فرهنگ غالب.

 بزرگترین نشانه ها رو میشه از اون دورانی در نظر گرفت که حالا چیزی تحت عنوان مذهب و دین در ایران هم شکل میگیره. گیرد.

 اما وقتی به تاریخ تمام جوامع نگاه می کنیم مواجه می شویم با به وجود آمدن ادیان که به نوعی شروع کننده ی این فرهنگ سازی ها هست.

 چرا که اصولا ادیان توأمان با حضور خودشان ارزش هایی را تولید می کنند.

 تمامی ادیان در سراسر جهان شروع به ساخت ارزش های تازه می کنند.

 یک موضوعاتی را مبدل به ارزش می کنند و یک موضوعاتی را تبدیل به ضد ارزش می کنند.

 با هم متفاوت است.

 اما همواره در تمام تاریخ با نگاه کردن و دقیق شدن می بینیم که یکی از بزرگترین عوامل ساخت فرهنگ همین ادیان و مذاهب است.

 و وقتی به سپهر ایران در طول این تاریخ نگاه می کنیم حالا مواجه می شویم با ادیان ابتدایی که در ایران شکل می گیرد و ادیانی هست که غالبا ادیان چندخدایی است.

 ادیانی است که همتای تقریبا ادیانی که در یونان اتفاق می افته.

 حالا یه نگاهی داره نسبت به اون قدرت مطلقه و اون خدای بزرگ و صاحب و مالک تمام جهان.

 اما عوامل دیگری رو در کنار اون برای توسل، برای رسیدن به اون خدا تصویر میکنه.

 حالا شما در ایران هم پیش از اینکه بخواهیم زرتشتیت رو ملاک و معیاری برای این فرهنگ سازی ها در نظر بگیریم مواجه میشیم با ادیانی که از این سمت و سو به دنیا نگاه میکردند.

 خب اینها هر کدومشون یه تاثیری رو در فرهنگ گذاشتند.

 اما موضوع مهم و قابل بحث این هستش که این فرهنگ ها به اون صورت نتونستند جای پایی برای خودشون سفت کنند و به نوعی نتونستن از گذر بزرگ و عظیمی که در برابرشون در طول این سالیان دراز بوده جان سالم به در ببرند.

 یعنی شما از اون فرهنگ های ابتدایی از مذاهب ابتدایی که در ایران و یا در دیگر کشورها اتفاق افتاده، همواره یک سری خرده فرهنگ هایی را می بینید که ادغام شده با فرهنگ غالب.

 یعنی شاید اگر به تصویر امروز ایران نگاه کنید حالا مواجه می شوید مثلا با فرهنگ غالب اسلام شیعی که در ایران همه را تحت تاثیر خودش قرار داده که حالا یک سری خرده فرهنگ ها را از آن فرهنگ ابتدایی ایرانیان، از فرهنگ ادیان چندخدایی گرفته، یک مابه ازاء هایی را برای خودش به وجود آورده، سعی کرده یک تشبیه سازی بکند، یک چیزهایی را نزدیک به این فرهنگ بکند و با این فرهنگ غالب ادغام بکند.

 به خاطر همین تصویر مشخص و مبرهنی نمی شود در باب این نوع فرهنگ های ابتدایی داد.

 اما قاعدتا رد پای این ها در فرهنگ امروزی ایران هم وجود دارد.

 در این تلطیف نگاه های اسلامی هم وجود داره.

 شما گاها با کتاب های تاریخی رو به رو میشید که حالا میان در باب قیاس این ادیان رو با هم مقایسه میکنن یا وقتی نزدیک میشن به مفهوم مثلا شیعه گری حالا میان یک نمونه هایی رو جست و جو میکنن که برگرفته از اون فرهنگ کهن و اون ادیان چندخدایی هست که حالا در دل این نگاه هم زده شده.

 یعنی شما مثلا با نمونه هایی روبرو میشید که برگرفته از اون ادیان گذشته هست.

 از اون ادیان چندخدایی هست.

 حالا ما به ازایی رو در فرهنگ شیعی اسلامی هم داره.

 اما قاعدتا این ها موضوعاتی نیست که کلیت این فرهنگ رو ساخته باشه و یک جوری تبدیل به یک خرده فرهنگی شده که تاثیر گذاشته بر فرهنگ غالب و ما نمیتونیم با صراحت در باب اون اتفاقات و اون فرهنگ ها صحبت بکنیم.

 خب فارغ از اون مبحث پیشاتاریخی و پیش از اینکه ما بخوایم با تاریخ مدونی در ایران رو به رو باشیم و فارغ از اون ادیان باستانی که خب شناخت درست و کاملی هم نسبت بهش نداریم، ما به یک مرحله ای در تاریخ ایران می رسیم که قاعدتا اون یکی از ارکان اصلی ساختن فرهنگ ایرانی هست و اون هم دین زرتشتی هست.

 یعنی شما با یک دین تازه ای روبه رو میشید که حالا این دین تازه قرار هست یک فرهنگی رو تولید بکنه.

 فرهنگی که همتای دیگر ادیان قرار هست ارزش هایی رو ارزشگذاری بکنه، ضدارزش هایی رو تعیین بکنه و نوعی زندگی جمعی رو به وجود بیاره.

 نکته ابتدایی و مهم این هست که خب قاعدتا به وجود اومدن این دین زرتشتیت بر گرفته از اون فرهنگ پیش از زرتشتیت بوده.

 مطابق تمام ادیانی که در جهان شکل گرفت.

 یعنی اینها ثمره ی اون نگاه پیش از خودشون رو داشتن.

 یعنی شما میتونید آیینه ای از اون فرهنگ گذشتگان ایرانیان رو در دل زرتشتیت پیدا کنید؟

 حالا به نوعی سعی کرده غنی بشه نسبت به اون نگاه پیشینیان.

 یعنی اگر در باب پیشاتاریخ صحبت بکنیم و بخواییم در باب تاریخی از ایران صحبت بکنیم که هنوز مدون دربارش صحبت نشده هم به واسطه اینکه خب در اون دوران خیلی صحبت از تاریخ هم در میان نبوده و هم در کنار اون به واسطه جنگ های بی حد و حصری که در ایران اتفاق افتاده و به واسطه این نابودی ها ما مواجه میشیم با اینکه تاریخنگاری درستی هم در ایران وجود نداشته و ما اگر تاریخی رو هم در باب ایران میدونیم به واسطه تاریخ نگاران دیگر کشورها هست.

 اصولا از میان رفتن این کتاب ها، این گنجینه ها که به درستی در بابش صحبت کرد اما قاعدتا.

 نقش و نگار اون فرهنگ رو شما میتونید در زرتشتیت پیدا بکنید و یا ادیان باستانی که پیش از زرتشتیت وجود داشتند.

 اون ادیان چندخدایی با الهگان بیشمار.

 حالا این ادیان رو شما میتونید نمونه هاش رو و اون نوع فرهنگیش رو در زرتشتیت پیدا کنید.

 فارغ از این مبحث که زرتشتیت قاعدتا.

 به واسطه وجود اون فرهنگ پیش از خودش به وجود اومده اما ما وقتی مواجه میشیم با زرتشتیت حالا میرسیم به یک بخش مهمی از فرهنگ ایرانی.

 فرهنگ ایرانی که برگرفته از این نگاه مذهبی هست.

 خب شما با زرتشتیت رو به رو میشید که حالا داره در باب مباحث مختلفی صحبت میکنه.

 در باب یک دوگانگی خیر و شر صحبت میکنه در باب جهان پر از زیبایی و خوبی.

 همون چیزی که ما بعد ها هم در ادیان مختلف دربارش می شنویم.

 اما خب قاعدتا به صورت قدرتمند تر در زرتشتیت مطرح شده.

 ما یک تصویر از خدای قدرتمند بر تخت نشسته و صاحب قدرت رو می بینیم.

 در برابرش یک شیطانی رو می بینیم.

 که حالا این شیطان مظهر و نمادی است از شر و زشتی و یک نماد زیبایی و پاکی و بزرگواری و رأفت و مهربانی و رحمت و هر تعریف مثبتی که در جهان میشناسیم رو در برابرش داریم به اسم خداوند.

 خب این ابتدائا از همون اهورامزدا و اهریمن میاد و بعد در دل ادیان دیگه بهش پرداخته میشه و حالا ما مواجه هستیم با این دوگانگی که از همون ابتدا تصویر میشه.

 یعنی شما مواجه هستید با یک فرهنگ ارزشگذاری.

 خوبی و بدی که در بین ایرانیان هم به شدت جاری و ساری است و حتی ما به ازاهای بسیار و بیشماری هم بعد از اینکه بخواهد این فرهنگ تغییر کند برای خودش تولید می کند.

 یعنی اگر وارد وادی اسلامی هم می شود بلافاصله با توجه به این فرهنگ غالبی که داشته و قدرتمند بوده، بلافاصله می آید و یک مابه ازایی پیدا می کند.

 حالا می آید یک منبع شرقی را پیدا می کند، یک منبع رحمتی را پیدا می کند، خیر و شر را بلافاصله در ادیان مختلف در همان دین اسلام در شیعه گری به وجود می آورد.

 شما مابه ازاء هایش را هم بسیار بسیار می توانید ببینید.

 یعنی مثلا نگاهی که نسبت به ائمه دارند، نگاهی که نسبت به مثلا حسین دارند و در برابرش یک یزیدی را تصویر می کنند.

 خب قاعدتا یک تصویر تاریخی در باب اینها هست اما بال و پر دادن بیش از حد به این نگاه بواسطه همان فرهنگی است که ریشه در نگاه زرتشتی داشت.

 خب این میشه یکی از اون المان های اصلی فرهنگی در بین ایرانیان که از زرتشتیت سرچشمه میگیره.

 فرای اون شما مواجه میشید با نکات مثبتی که پیرامون این زرتشتیت وجود داره و نکات منفیش هست.

 اما هر کدوم از اینها مبدل به یکی از ستون های اصلی فرهنگی مردم ایران میشه.

 یعنی به عنوان مثال شما وقتی روبرو میشید با چیزی تحت عنوان قدرت مطلق و همون نظام استبدادی و دیکتاتوری که ما دربارش در قسمت های مختلف در برنامه های مختلف هم صحبت کردیم.

 حالا یک قدرت واحد تصویر میشه تحت عنوان خدا اهورامزدا.

 این میشه یکی از اون بارهای سنگین فرهنگی که در بین مردم ایران وجود داره و یا در کنارش وقتی شما مواجه میشید با کردار نیک، پندار نیک و گفتار نیکی که در زرتشتیت بهش اشاره شده و تبدیل به یک ارزش شده.

 حالا شما مواجه می‌شوید که این هم بخشی از اون سیستم ارزش گذاری ست که به شدت هم قدرتمند هست.

 حالا اینکه در آینده چگونه به واسطه هجوم فرهنگی دیگران به عنوان مثال هجوم فرهنگ اسلامی تا چه اندازه رنگ و بوی خودش رو از دست داده، این باز موضوعی است که میشه درباره اش صحبت کرد.

 اما المان های مختلفی رو فرهنگ زرتشتیت برای مردم ایران به بار آورده که به نوعی خود فرهنگ زرتشتیت برگرفته از اون ساختار پیش از زرتشتیت در ایران بوده.

 یعنی یک آیینه تمام قدی از ایرانیان پیش از زرتشتیت رو میشه در دل خود زرتشتیت دید.

 چرا که خب قاعدتا اینها تمامی این المان ها رو از درون همون خرده فرهنگ ها و فرهنگ های پیش از خودشون در اختیار داشتند و اون رو بال و پر دادند و بزرگ کردند.

 مخصوصا وقتی ما در باب یک دینی صحبت میکنیم مثل زرتشتیت که یک دین ایرانی است و برای مردم ایران است یعنی یک دین صادراتی نیست.

 دینی است که از دل همین مردم شکل گرفته و قاعدتا بزرگترین و قدرتمند ترین عامل فرهنگی ایرانیان به خصوص تا پیش از اسلام هم همین زرتشتیت عوامل بی حد و حصری را هم در خودش داشته که هر کدام به جا مانده اند.

 برخی از میان رفته اند اما در مجموع یک سیستم ارزش گذاری را به وجود آورد.

 در کنار این ما مواجه می شویم با یکی از آن فرهنگ هایی که در بین ایرانیان هم به شدت جاری و ساری بوده، آن هم فرهنگ پادشاهی بوده همتای تقریبا بیشتر جهان.

 یعنی شما در جای جای جهان با این فرهنگ روبه رو بودید؟

 این فرهنگی که ما درباره اش صحبت کردیم در ویژه برنامه های مختلف که این ها برگرفته از آن نگاه به قدرت یکتا و بزرگی تحت عنوان خداست.

 حالا ما به ازای بیرونی آن می شود یک پادشاه بر زمین، یک امپراطور قدرتمند بر زمین که سایه آن خداست بر زمین. خود خداست. فرزند خداست.

 و اسامی از این دست در مجموع تصویر کننده ی آن خدای واحده در آسمان هاست که حالا بر زمین هم نماینده ای دارد و قدرت را بدست همتای بیشتر جهان.

 ایرانی ها هم به همین شکل.

 دنیا را گذر کرده اند و این را تبدیل به یک فرهنگ بزرگ و قدرتمند در بین خودشان کرده اند و ما مواجه می شویم با این سیستمی که حالا تحت عنوان پادشاهی و استبدادی و یک حکومت استبدادی قدرت را به دست می گیرد و یک عامل بزرگ و قدرتمند در مبحث فرهنگی است.

 خب این دلیل مشخص، این موضوع مشخصی که ما تحت عنوان پادشاهی و دیکتاتوری می شناسیم قاعدتا یک برآیندی هم دارد.

 حالا انسان ها را مبدل به موجوداتی می کند.

 ریشه ی ابتدایی بر می گردد به همان نگاه به خدا که حالا در دل زرتشتیت هم پررنگ و قدرتمند مطرح می شود.

 حالا این انسان ها آمادگی دارند برای قبول قدرت برتر از خودشان برای برنده شدن در برابر این قدرت که ما شاهد آن در ایرانمان هم هستیم.

 همه از گذشته و تا به امروز.

 یعنی شما این فرهنگ غالب از آن روزگاران کهن را تا امروز هم دارید مستدام در این کشور می بینید.

 در تمامی طول تاریخ، در تمامی ادواری که ما می شناسیم، تمامی حکومت هایی که بر ایران قدرتمند حکومت کردند، سیستم هایی که پدید آوردند، دودمان هایی که در این کشور پادشاهی کردند.

 در برابر تمامی این قدرت ها ما این سکون و سکوت و انفعال را می بینیم که برگرفته از یک بخش مهم فرهنگی است تحت عنوان باور به خدا.

 باور به پادشاهی و حکومت دیکتاتوری.

 این یکی از آن المان های بزرگ و قدرتمند پیرامون.

 فرهنگ سازی در بین ایرانی ها و ارزش گذاری های ایرانی است.

 اما فارغ از این باز هم باید به نکات مثبت هم در این ماجرا نگاه کرد.

 حالا ما مثلا وقتی در باب مباحث فرهنگی نزدیک می شویم به همین نگاه پادشاهی روبرو میشویم با یک مفهوم مشخص تحت عنوان دیکتاتور صالح و دیکتاتور خوب و مهربان که این را هم در طول تاریخمان با آن رو به رو می شویم.

 اینکه شما وقتی مواجه می شوید با کوروش کبیر که خب همه هم درباره اش شنیده اند و به نوعی یکی از پادشاهان قدرتمند دوران هخامنشی و پدید آورنده حالا سلسله هخامنشی هست، شما مواجه میشید با فرهنگی که او هم به وجود میاره.

 فرهنگی که تا چه اندازه توانسته در بین مردم جاری و ساری بشه.

 فرهنگی که یک بخش مهم و عمده ای رو از همون زرتشتیت میگیره اما به اون زرتشتیت و به اون نگاه زرتشتی.

 حالا افسون هم میکنه.

 یعنی شما وقتی مواجه میشید با مبحث رواداری، حالا میبینید که کوروشی ست که در باب این رواداری داره صحبت میکنه.

 حتی عمل میکنه وقتی به ادیان دیگر احترام میذاره و به زندگی اونها که اونها رو آزاد میکنه از یوغ بندگی و بردگی رو به کناری میذاره.

 حالا شما مواجه میشید با پادشاهی که یک فرهنگ تازه ای رو به این مردم تزریق میکنه.

 اینکه تا چه اندازه این فرهنگ تونسته قدرتمند در بین مردم ادامه پیدا کنه موضوعی است که میشه دربارش تحقیق کرد و یا صحبت کرد.

 اما قاعدتا این هم بخشی از اون فرهنگی بوده که در بین ایرانیان جاری بوده.

 یعنی شما میبینید در یک کشوری مثل ایران این رواداری وجود داشته.

 عوامل فرهنگی بیرونی باعث شده که گاها ما مواجه بشیم با از بین رفتن این رواداری ها.

 اما در غالب مردم این رواداری رو دیدیم.

 یکی از المان های مهم و مشخصه مردم ایران هم صبوری و رواداری آنهاست که تا به امروز هم همراه آنها بوده.

 پس قاعدتا یکی از آن ستون های بزرگ فرهنگی رو ما می تونیم همین رواداری در نظر بگیریم که خب ریشه فرهنگی اش می تواند برگردد به کوروش کبیر و فرهنگی که او به وجود آورد یا فرهنگی که او برگرفته از دیگرانی که در کنارش بودند و فرهنگ بخشی از فرهنگ مردم ایران بوده به وجود آورنده اش بوده.

 شما وقتی در باب این مباحث فرهنگی صحبت می کنید حالا نمی توانید دقیقا در باب این صحبت بکنید که کدام عامل بر دیگری تاثیر بیشتری گذاشته.

 قاعدتا یک نگاه جمعی پدید آورنده این نگاه بوده.

 یعنی وقتی در باب زرتشتیت صحبت می‌کنید نمی‌توانید بگویید که تا چه اندازه تاثیر را از پیشاتاریخ گرفته تا چه اندازه این تاثیر رو از ادیان باستانی گرفته؟

 اما قاعدتا میتونید بگید که همه اینها در به وجود اومدن این فرهنگ تاثیر گذار بوده.

 در قبال کوروش هم به همین شکل.

 اینکه تا چه اندازه مردم در اون دوران به این نوع نگرش نظری داشتن؟

 تا چه اندازه این فرهنگ رو از پیش از زرتشتیت گرفته و تا چه اندازه تحت تاثیر زرتشتیت بوده.

 اما تمامی این عوامل در کنار هم دست به دست هم داده تا این نگاه رو به وجود بیاره.

 در مجموع وقتی به فرهنگ کهن نگاه می کنید عوامل مثبت و منفی در کنار هم وجود داشته.

 چه در دوران پادشاهی ها و پادشاهانی که قدرت را به دست گرفتند، چه در دوران زرتشتیت و زرتشتیان که حالا اون قدرت فکری رو به دست گرفته.

 در مجموع عوامل مثبت و منفی ای وجود داشته که این ها باید طی مرور زمان بهتر و بهتر و بیشرفت می کرده اما ما مواجه هستیم با چندین المان مشخصی که این فرهنگ را پدید آورده و در عین حال در دوران آتی هم قدرتمند در بین مردم ادامه پیدا کرده و حتی با فرهنگ های غالبی که قدرت را به دست گرفته اند هم ادغام شده و سعی کرده زندگی خودش و جریان خودش را در بین آن فرهنگ ها هم به پیش ببرد.

 ادغام شده با فرهنگ های غالبی که پیش از آن هم در ایران شکل می گیرد.

 این المان ها هم مشخص است.

 یکی از آن المان های مشخص منفی که درباره اش صحبت کردیم هم که همان مبحث دیکتاتوری و باور و ایمان به خدا و قدرت واحده بوده که همواره در طول تاریخ در بین مردم ایران جاری و ساری بوده.

 در بیشتر جاهای دنیا هم به همین شکل، تقریبا در همه جای دنیا.

 حالا شاید در جایی سعی شده به واسطه تفکرها، این نگاه فرهنگی و این نگاه ارزشی کمرنگ شود که بیشتر هم به دوران مدرن بر می گردد اما شاید نشانه هایی از اون رو هم در دوران باستان و در بین مثلا یونانیان بشه جست.

 اما بیشتر این جهان پیرامون ما برگرفته و متاثر از این فرهنگ غالب بوده.

 ایران هم مستثنا از این قاعده نبوده و در عین حال ما مواجه شدیم با حالا فرهنگ هایی که در آتی هم ساخته میشه جنبه های مثبت و منفی داشت اما تمامی این نگاه ها در نهایت ما رو به یک نقطه ای میرسونه که حالا زرتشتیت قرار باشه تمام قدرت رو بدست بگیره، قدرت در اختیار این زرتشتیت باشه و فرهنگ غالب رو در اختیار بگیره.

 ما در طی دودمان های بعدی مواجه میشیم با این نوع نگاه ما می رسیم به یک مرحله ای که حالا زرتشتیت هست که تمامی این سکان رو به دست میگیره و قدرت اصلی فرهنگی کشور میشه.

 یعنی شما وقتی به دوران ساسانیان میرسید دیگه میبینید که قدرت اصلی رو در کشور همین زرتشتیت داره.

 اما پیش از این که وارد این مبحث مشخص بشیم یه اشارتی هم باید داشته باشیم که ما همواره از اون ابتدا با فرهنگ های دیگه در ارتباط بودیم.

 یعنی شما میتونید وقتی به ایران نگاه میکنید با کشور های مجاور ایران و فرهنگ ها و تمدن هایی که در کنار ایران هم زیست میکردند این قرابت رو ببینید و این ها تاثیرات دو سویه ای بوده که تمامی فرهنگ ها روی هم گذاشتند.

 خب قاعدتا متر و میزان مشخصی برای این تاثیر گذاری ها وجود نداره.

 یعنی نمیتونید بگید که خب تا چه اندازه فرهنگ هندوستان بر ایرانیان تاثیر گذار بوده؟

 فرهنگ هندوستانی که شما مواجه هستید با این رواداری بزرگی که در وجودشون هست در قبال ادیان.

 حالا نمیتونید بگید تا چه اندازه این رواداری از ایران به هندوستان رفته و یا از هندوستان به ایران اومده.

 اما قاعدتا هر دوی این فرهنگ ها روی هم تاثیر گذار بودن و میشه نشانه هاش رو هم در دلشون دید.

 این که حتی ادیان مختلف در این کشور ها هم روی هم تاثیر گذار بودن و به هم موضوعات بیشماری رو هم هدیه کردن.

 حالا موضوعات مثبت یا منفی؟

 فارغ از اون خب ایران همواره در بین جنگ و کشتار هم بوده.

 چه این که خود ایران قرار باشه فاتحان حمله کنه به دیگر کشورها و چه این که در معرض این حمله ها قرار بگیره.

 شما مواجه میشید با ایرانی که حالا در قبال حمله ای که بهش میشه.

 به عنوان مثال در دوران اسکندر حالا مورد یک نوع هجوم فرهنگی هم قرار میگیره.

 اما به واسطه این غنی بودن فرهنگ ما باز هم مواجه میشیم با این که اون فرهنگ غالب رو در خودش حل میکنه و سعی میکنه خودش بیشتر تاثیر گذار باشه اما خارج از واقعیت نیست که شما بدونید اون فرهنگ هم روی ما تاثیر می ذاره.

 یعنی باز هم اون هم یک خرده فرهنگ هایی رو اضافه بر این نگاه میکنه.

 فارغ از اون در مبحث این فرهنگ ایرانی که ما صحبت کردیم، یکی از اون موضوعات مهمی که در همه جای دنیا هم تقریبا وجود داشته، همون حس برتری طلبی است که شما حالا یکی از این ستون های فرهنگی رو از همون ابتدا هم در ایران می تونستید ببینید.

 با این جلال و شکوهی که به واسطه حمله به دیگر کشورها و گرفتن و قبضه کردن قدرت دیگر کشورها در ایران و در همه جای دنیا وجود داشته.

 یعنی شما وقتی روبرو میشید با اسکندر.

 اسکندر هم تبدیل به یک نماد بزرگ و قدرتمند در اون کشور میشه که برای بسیاری هم قابل ارزش هست.

 در بین مثلا یونانیان یا نگاه های غربی تبدیل میشه به اسکندر کبیر که حالا داره کشورگشایی میکنه.

 این یک بخشی در راستای اون برتری طلبی که یک بخش مهم و یک ستون مهم فرهنگی را ساخته در بین یونانیان و یا در بین ایرانیان وقتی شما مواجه میشوید با خشایارشاه و یا داریوش بزرگ، حالا تصویری است از جلال و شکوهی که دیگر کشور ها را مستعمره خود کرده در اختیار گرفته و این کشور ها را بخشی از خاک ایران کرده.

 این هم بخشی از در باب برتری طلبی که در همه جای دنیا هم تقریبا وجود دارد.

 عوامل بیشماری است که این فرهنگ را پدید آورده اند و کماکان هم در بین مردم وجود دارند که هر بار با ریز شدن به یک مبحث تازه تاریخی به این عوامل بیشتر و بیشتر نزدیک شد.

 اما هدف از برنامه ای به نام جان قاعدتا صحبت پیرامون این مصادیق نیست و ما قرار است در باب معانی صحبت بکنیم.

 حالا در مجموع قرار است با این تصویری که داریم میدهیم پله به پله نزدیک بشویم تا برسیم به آن فرهنگی که امروز وجود دارد.

 اینها عوامل مهمی است که از همان ابتدا وجود داشته و هنوز که هنوز هم هست در بین مردم ایران هم وجود دارد.

 اما فارغ از این موضوعات، برگردیم به آن مبحثی که گفتیم.

 ما در نهایت به مرحله ای می رسیم که فرهنگ زرتشتیت غالب می شود و قرار است که تمامی سکان قدرت را در کشور به دست بگیرد.

 یعنی وقتی شما مواجه می شوید با دوران ساسانیان، حالا آن دورانی است که قدرت بلامنازع در اختیار زرتشتیان است.

 موبدان هستند که به نوعی دارند کشور را اداره می کنند.

 قدرت فکری آنها هست که این چرخه حکومت را به پیش می برد.

 با قدرت گیری این طیف قاعدتا فساد و ظلم هم بیشتر خواهد شد، هم به واسطه آن نگاه اقتدارگرایانه ای که دارند، هم به واسطه فسادی که ما بارها صحبت کردیم و گفتیم که قدرت با خودش فساد را همراه می کند.

 حالا وقتی شما مواجه میشید با نابرابری هایی که اون ها پدید می آورند با فرهنگی رو که رو به زوال میبرن حالا مواجه میشید با اون نگاه منتقدانه و نگاه پرسشگر و فرهنگ انتقادی که پدید میاد.

 قاعدتا با قدرتگیری زرتشتیان در ایران ما مواجه میشیم با این نگاه های انتقادی.

 نگاه های انتقادی که خب مثلا به عنوان مثال در مزدک این رو داریم به وضوح می بینیم.

 حالا یک نگاه تازه ای است که یک صحبت های تازه ای رو میزنه پیرامون برابری پیرامون و کمون پیرامون این دنیای اشتراکی و این نزدیکی و قرابت بین انسان ها برای زندگی برابر، برای رسیدن به اون برابری های جمعی و زندگی در رفاه بیشتر که حالا یک جنبه های انتقادی داره در برابر اون فرهنگ غالبی که ما تحت عنوان زرتشتیت داریم.

 فرهنگ غالب زرتشتیت که حالا داره به همه با اختناق این فرهنگ رو غالب میکنه.

 داریم فرهنگ رو به خورد مردم میده.

 حالا ما مواجه میشیم با این نگاه انتقادی.

 اما این نگاه انتقادی اگر خودش مبدل به یک فرهنگ جمعی میشد، قاعدتا قضیه متفاوت بود.

 یعنی شما یک جایی هست که یک منتقدی تصویرگر یک.

 نظام تازه است.

 تصویرگر یک کنش تازه است.

 تصویرگر یک باور و ایمان تازه است.

 اما یک جایی شما مواجه میشوید که حالا قرار است این نگاه انتقادی مبدل به فرهنگ بشود.

 اتفاقی که قاعدتا در ایران نیفتاد.

 یعنی شما اگر مواجه شدید با اون نگاه انتقادی و پرسشگری که در دوران قدرت گیری زرتشتیان بود، در انتهای حکومت ساسانیان این مبدل به یک نگاه پرسشگر و انتقادی نشد.

 این خودش یک نگاه منتقدی داشت نسبت به شرایط حاکم.

 این نگاه انتقادی و پرسشگر را مبدل به یک فرهنگ جمعی نکرد که در ایران جاری و ساری باشد و تبدیل به یک اصل غیر قابل عدول بشود.

 همتای اصل فرهنگ استبدادی.

 فرهنگ باور به خدا که یکی از ستون‌های اصلی این فرهنگ را پدید آورد و تا امروز هم همراه ماست.

 اما این نگاه انتقادی نتوانست این جایگاه را بگیرد.

 خب قاعدتا نگاه های انتقادی به وجود آمد که شاید بزرگترین و رسا ترینش همان مزدک باشد که ما سرانجامش را هم می‌دانیم که چه کاری باهاش زرتشتیان کردند و پوستش را پر از کاه کردند و آویزان کردند و باز هم با آن نگاه خفقان و سرکوب در برابر این نگاه انتقادی ایستادگی کردند.

 خب قاعدتا مزدک و مزدکیان و باورهای آنها هم تاثیری بر مردم گذاشت.

 تاثیر فرهنگی را در راستای همان باورها گذشت اما این نگاه انتقادی رو مبدل به یک اصل و ستون فرهنگی نکرد.

 اما قاعدتا تاثیر گذاشت برای بعد از خودش و نگاه های بعد از خودش.

 در مجموع ما مواجه می شیم با این خرده فرهنگ ها و فرهنگ های متنوعی که فرهنگ ایرانی رو به وجود آورد و در نهایت وقتی ما داریم نگاه به تاریخ کهن و فرهنگ کهن ایرانیان می کنیم، مواجه می شیم با یک اضمحلال و نابودی که کشور رو در برگرفت به واسطه فساد بی حد و حصر به واسطه ناکارآمدی.

 درباره این موضوع در ویژه برنامه حمله اسلام هم صحبت شده و گفتیم که پیش از اینکه مسلمان ها بخوان به ایران حمله کنن، ایران و کلا کشور ایران در شرایط اسفناکی بود.

 یعنی شما مواجه میشید با پادشاهانی که به سرعت تغییر می‌کرد.

 ثبات سیاسی به هیچ نوع وجود نداشت.

 نارضایتی عمومی در شرایط اسفناکی بود.

 نابرابری ها بیداد می‌کرد.

 حالا قدرت در اختیار مذهبیون بود که همتای همین جمهوری اسلامی قدرت مذهبی را به دست گرفته بودند و هزار و یک فجایع و نابرابری ها را بوجود می آوردند.

 ما با نابرابری های بزرگی روبرو بودیم.

 یعنی یک طبقات خاصی تنها قدرت تحصیل داشتند، زندگی درست داشتند، چیزی همتای امروزی که در ایران هم وجود دارد.

 حالا شما یک فساد افسارگسیخته ای را می بینید و این باعث اضمحلال فرهنگی هم می‌شود.

 یعنی مردم از آن فرهنگ دوری می‌کنند.

 حالا دیگر هیچ قرابتی و نزدیکی با آن فرهنگ ندارند و شما شاهد آن دوران کهنی می‌شوید که در نهایت این فرهنگ کهن را رو به نابودی می‌برد که قاعدتا ستون های اصلی خودش را همراه خواهد داشت که قاعدتا تاثیر بر فرهنگ غالب بعدی خواهد داشت.

 اما آن جایگاه و پایگاه اصلی خودش را از دست خواهد داد و حالا ما مواجه می‌شویم با دوران سقوط ایران و ایرانیان.

 فرهنگ ایرانیان فرهنگی که درباره‌اش صحبت کردیم و قاعدتا عوامل مثبت و منفی بی‌شماری هم داشت اما روبه اضمحلال و نابودی بود.

 یعنی دوران پایان ساسانیان دیگه نهایت این نابودی رو داره به نمایش می‌گذارد.

 نابرابری های بی شمار.

 ظلم های بی شمار.

 فساد بی حد و حصر قدرتی که در اختیار این مذهبیون هست در اختیار این زرتشتیان هست.

 ناکارآمدی پادشاهان، این عدم وجود ثبات در بین سیستم سیاسی که به وجود آمده و حالا همه ی اینها دست به دست هم میده تا ما روبرو بشیم با دوران اضمحلال فرهنگ ایرانی و در نهایت نابودی فرهنگ ایران.

 و حالا سعی میکنیم در قسمت های آتی در باب این سیری که در فرهنگ ایرانیان اتفاق افتاده بیشتر صحبت کنیم.

 اما در این انتها باید در نظر داشته باشیم که قاعدتا این فرهنگی که ما خیلی موجز سعی کردیم فقط به سرفصل هاش اشاره کنیم و خیلی هم نزدیک به مصادیق نشیم، عوامل بیشماری داشت.

 این فرهنگ به صورت کلی قاعدتا نابود شد و از میان رفت اما تاثیری بر فرهنگ آتی ایران گذاشت.

 یعنی همواره اون نگاه های ابتدایی و قدرتمندی که ستون داشتند و در ریشه این خاک رفته بودند همراه مردم ایران ادامه پیدا کرد. شاید اون.

 بنیان اصلی از بین رفت اما همواره شاکله ی اونها در بین فرهنگ های دیگر ادامه پیدا کرد.

 جریان پیدا کرد.

 اما صحبتی که کردیم گفتیم به عنوان مثال فرهنگ هایی که پیش از زرتشتیت وجود داشت، ادیانی که پیش از زرتشتیت وجود داشتند قاعدتا در پیکره ی زرتشتیت ادامه پیدا کردند.

 سعی کردند یک جانی بدمند به آن پیکره ی زرتشتیت و بازهم درون او زندگی کردند و خب خود زرتشتیت و خود فرهنگ ایرانی غالب در آن دوران هم سعی کرد در فرهنگ های آتی که در ایران بوجود می آمد دوباره زندگی بکند و جریان داشته باشد.

 قاعدتا صحبت پیرامون فرهنگ کهن ایران خیلی بیشتر از این هاست و می شود در باب مصادیق ساعت ها و برنامه های بی شماری هم صحبت کرد.

 شاید در آتی در باب این مسائل هم بیشتر صحبت کردیم و نزدیک شدیم به مصادیق.

 اما تا اینجا به نظرم برای این ویژه برنامه و این قسمت ابتدایی کافیه.

 سعی میکنیم در قسمت های آتی در باب المان های دیگر این فرهنگ ایرانی هم صحبت کنیم.