📘 مقدمه: دارالمجانین، میدان فلسفه در لباس داستان
«دارالمجانین» اثر نیما شهسواری، نه فقط روایتی از زندانیان، بلکه تمثیلیست از وضعیت انسان در برابر ساختارهای قدرت، دین، اخلاق و روان.
نویسنده جهانی ساخته که در آن انسان نه آزاد، بلکه محاصرهشده در فضایی از شعار، دین تحریفشده، تمدن پوسیده و اخلاق دستوریست.
🩸 خشونت: از ابزار به وضعیت روانی
خشونت در این اثر، فراتر از شکنجه و مرگ است؛
خشونتِ تسلاپام، خشونتِ تکرار، خشونتِ بیسؤالی—همه ذهن را خالی میکنند.
شهسواری این خشونت نرم را در قالب ساختار نشان میدهد، نه رویداد؛ مانند آنچه در فلسفهٔ بوالو و آرنت دیده میشود.
💀 قربانی: بازیگر بدون نقش شخصی
«قربانی» در این جهان، کسی نیست که فقط کشته شود—بلکه هر کسیست که تسلیم شعارها و بیفکری شده.
قربانیان روزانه قربانی میشوند؛ لحظهای در پذیرش، لحظهای در تکرار.
این نگاه با نظریهٔ رنه ژیرا دربارهٔ «قربانی برای حفظ نظم» همراستاست.
🏛️ تمدن: هویت بدون تفکر
تمدن در دارالمجانین، نه راهی به انسان، بلکه دیواریست برای توقف معنا.
همه چیز به سوی «هیچچیز» میرود—قانون بیفهم، فرهنگ بیریشه، و تاریخ بدون تفاوت.
نویسنده تمدن را همچون ساختاری از «فراموشی» تصویر میکند؛ همان تمدنِ بیهویت در نگاه هایدگر.
⚖️ اخلاق: فرمان از بالا یا پرسش از درون؟
اخلاق رسمی، مثل داوود و حضرت والا، اخلاقیست که میگوید چه باید کرد؛
اما اخلاق زینب، آرمان و مهدی، اخلاقیست که میپرسد چرا باید کرد؟
شهسواری اخلاق مقاومت را در برابر اخلاق سلطهگرانه میگذارد؛ همان اخلاق تبارشناختی نزد نیچه.
☠️ مرگ: انتخاب یا تهدید؟
مرگ در این کتاب، هم ابزار سرکوب است، هم امکان رهایی.
مثل تفکر هایدگری، مرگ اگر پذیرفته شود، میتواند سرچشمهٔ معنا باشد.
شخصیتهایی مثل زینب و آرمان، با مرگ نمیمیرند—بلکه از آن زندگی استخراج میکنند.
🛐 دین: ساختار قدرت یا شعلهٔ معنا؟
دین در دارالمجانین، دو رو دارد:
یکی دین داوودی، که خدا را تبدیل به نظام کرده؛
دیگری دین زینبی، که خدا را تبدیل به آزادی کرده.
نویسنده از «الهیت بدون ساختار» دریدایی دفاع میکند—ایمانی بدون دستور، اما با حضور.
📘 جمعبندی: آیا ما هم مجانین هستیم؟
«دارالمجانین» فقط داستان نیست؛ آینهایست روبهروی انسان معاصر.
پرسشیست دربارهٔ ایمان، مرگ، تفکر، اخلاق و تمدنی که مدام تکرار میشود.
شهسواری با این اثر نشان میدهد که ادبیات میتواند هم فلسفه باشد، هم روانشناسی، هم فریاد.
